٭ 1- وقتی خیلی وقت باشد که ننوشته باشی، سخت می شود نوشت.
2- تقصبر مانا است. وقتی آدم را دعوت می کنند به نوشتن درباره موضوعی که انقدر پیچیده و انقدر گنگ است، نوشتن خیلی سخت می شود.
3- تقصیر پدر مانا هم هست. پدر مانا یکی از مجموعه کسانی است که الگوهای زندگی من را می سازند. آنهایی که می شناسندش، می فهمند چرا. آنها هم که نمی شناسندش، سخت است توضیح دادنش. تقصیر پدر مانا است که آن متن را درباره وطن نوشت. بعد از آن، نوشتن درباره وطن خیلی سخت است.
4- تقریبا یک هفته تمام، روزی 24 ساعت تلاش می کردم تا به سی نفر همکلاسیهایم که از سراسر دنیا برای کلاس و کنفرانسی یک هفته ای در سنگاپور جمع شده بودند، ثابت کنم که آن چیزی که درباره ایران فکر می کنند درست نیست. گمان می کنم که اصلا وجود و منش ما خودش بزرگترین اثبات بود. روز اول همه سعی می کردند طرف ما چهار ایرانی را نگاه نکنند. بیست و چهار ساعت گذشت تا اینکه باور کنند که ما گاز نمی گیریم. کمربند انفجاری هم به خودمان نبسته ایم. بیست و چهار ساعت دیگر هم لازم بود تا اینکه جرات کنند به ما بگویند که از اینکه ما شبیه رئیس جمهورمان نیستیم، خوشحالند. یک روز دیگر هم لازم بود تا باور کنند که در تهران شتر و گوسفند وجود ندارد. آخر هفته انقدر هیجان زده شده بودند که همه شان می خواهند این زمستان برای اسکی بیایند ایران.
5- "پرسپولیس" مرجانه ساتراپی تلاش بزرگی است برای اینکه به خارجی ها نشان داده شود که زندگی واقعی مردم طبقه متوسط شهری در ایران، در این سالها چگونه بوده است. چه دردسرهایی داشته اند و چطور خانواده ها چندپاره شده اند، چطور مجبور به مهاجرت شده اند و چطور همه هویتشان را با این مهاجرت به خطرانداخته اند. من کتاب انگلیسی اش را خوانده ام. خیلی دوست دارم انیمشن اش را هم ببینم. اگر کسی سراغ دارد، لطفا مراهم بی خبر نگذارد. انقدر صحنه های آشنا و انقدر خاطرات آشنا در آن هست که حد ندارد.
6- "پرسپولس" را که می خواندم، بعضی جاها گریه ام گرفت. راستش، سخت گذشت آن سالها. یادتان که نرفته است؟
7- برای اینکه در مورد وطن بنویسم، باید اول از استادیوم آزادی شروع کنم. باید در یکی از بازی های ملی که تیم ایران برنده شده است در استادیوم آزادی بوده باشید تا بتوانید بگویید وطن یعنی چه.
8- وطن برای من تعریف کننده هویت است. من در اینجا "من" هستم. با تمام خاطراتم و احساساتم. در اینجاست که می دانم نگاه آدمها چه معنی ای دارد. در اینجاست که شوخی هایشان را می فهمم و فحش هایشان را می دانم. در اینجاست که میوه فروشی آقاسید حال مادربزرگم را می پرسد و برایش هندوانه خوب سوا می کند. اینجاست که تفاوت خیابانهایش را می فهمم. در اینجاست که من عاشق شده ام. به این زبان شعر خوانده ام. به این زبان لالایی شنیده ام. در این شهر است که از تمام گلفروشی هایی که سر راهم بوده است برای معشوقم گل خریده ام.
9- در هر کجای دیگر دنیا، "من" موجود گمشده ایست به دنبال هویتی تازه، که یافت نمی شود.
10- خاک ایران سرچشمه هنر نیست. ( آنهایی که اصفهان را نصف جهان می دانند، فلورانس و رم و پاریس را ندیده اند). مرزهایش هم پر از گوهر نیست. سنگ کوهش هم در و گوهر نیست. (لااقل بیشتر از آفریقای جنوبی نیست.) اما وقتی "ای ایران" می خوانند مو بر تن آدم سیخ می شود. God save the queen هیچ حسی برای من ندارد.
11- قبول دارم هر حرفی را که درباره از میان رفتن مرزها، درباره بی معنی بودن مرزها بگویید. درباره انسانیت که از خطوط فرضی روی زمین مهمتر است، درباره برادری نوع بشر و خدمت به بشریت در هر کجا که هست. اما سالها پیش، عهد کودکانه ای بسته ام که به این کشور خدمت کنم. و هنوز بر این عهد هستم. هنوز هم گاهی یاد آن نوشته مسعود بهنود می افتم که "ما می مانیم. اینجا خانه ماست، به دعوت کسی نیامده ایم که به عتابش برویم". حتی حالا گه خود آقای بهنود هم رفته است، باز هم این "خانه" مرا به خود می خواند. نمی دانم "عتاب" چه اندازه باید باشد تا مرا براند. اما انقدر می دانم که هنوز مانده ام.
12- دوست عزیز من که به آمریکا رفته است، مسابقه بیس بال تماشا می کند و همه خبرهای لیگ اش را هم دنبال می کند. می گوید باید این گونه باشد تا بتواند با مردم ارتباط برقرار کند، تا حرفی برای گفتن داشته باشد. دوست عزیز من بعد از شش سال که از ایران رفته است، یک کلمه در میان انگلیسی حرف می زند. شاید هم بیشتر.
13- من ترجیح می دهم که درباره علی دایی و ناصر حجازی صحبت کنم. بیس بال برای من هیچ جذابیتی ندارد. راستش باباکرم را هم از یانکی دودل بیشتر درک می کنم.
14- اینجا خانه "من" است. "من" بودن من اینجا معنی دارد. تمام هویتم با اینجا رشته به رشته پیوند خورده است. اینجاست که من خودم هستم و از وجود خودم راضی ام. اینجاست که نیاز ندارم که کس دیگری باشم. نیاز ندارم که آداب دیگران را رعایت کنم. اینجا نگران آن نیستم که هر حرکت خطای من باعث کوچک شدن من درنگاه دیگران شود. اینجا سرم را بالا می گیرم. اینجا من "من" هستم، نه یک خاور میانه ای مهاجر که کسی لطف کرده و مرا به کشورش راه داده است. برای بودنم اینجا مدیون کسی نیستم. اینجا خانه من است. برای ورود به آن یک لنگه پا جلوی اتاق کنسول نایستاده ام. برای گذزنامه ام هم نیازی نداشته ام که وکیل برایم مدرک دروغ جور کند.
15- کم هم سختی نکشیده ایم در این "خانه" مان. یادتان که نرفته است؟
16- برای همین هم هست که می فهمم که چرا بعضی ها این خانه را نمی خواهند. من شاید خوش شانس بوده ام. شاید این خانه با من مهربان تر از خیلی ها بوده است. لااقل اش این است که هروقت گیر کمیته افتاده ام، مشت و لگدی خورده ام و چند ساعتی در بازداشتگاه بوده ام و اما شب را هیچوقت در بازداشت نگذرانده ام. لااقل اش این است که شب عروسی ام را کمیته چی ها خراب نکرده اند، از تحصیل ام بخاطر گزینش باز نمانده ام. شکر خدا کسی از نزدیکانم اعدام نشده است. از بخت خوب من است شاید که خاطرات شیرینم از این خانه بیشتر از تلخی هاست.
17- خانه ما بهترین جای دنیا نیست. زیباترینش هم نیست. اما اگر اینی هست که هست، تقصیر ما هم هست. بهتر شدنش بر عهده خود ماست. دست غیب این مملکت را نمی سازد. دست غیب آنرا نمی کارد. دست غیب آنرا نمی پیراید و نمی آراید. برای همین هم هست که خوشحالم که مهندسم. که شغلم ساختن است. خوشحالم که در توسعه کشورم نقش کوچکی دارم. نقشی به اندازه یک نفر.و خوشحالم که از این "یک نفر" ها کم نیستند.
18- شمع هر چقدر هم که کوچک باشد، گوشه ای از شب را روشن می کند.

Labels: وطن

نوشته شده در ساعت 7:01 PM